توسعه و مبانی تمدن غرب، مقصد چیست؟ - مجله سرگرمی

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، سید مرتضی آوینی مستندساز، نویسنده، پژوهشگر و متفکر اهل قلم ایرانی که به سید شهیدان اهل قلم معروف است در دوران حیات خود علاوه بر ساخت مستند در حوزه دفاع مقدس به نگارش مقالات در حوزه های اجتماعی، فلسفی و هنری در نشریات مختلف می پرداخته که بسیاری از این مقالات پس از شهادت وی گردآوری و بر حسب موضوع در قالب کتاب هایی با عناوین مختلف به چاپ رسیده است.

از این میان کتاب توسعه و مبانی تمدن غرب به علت زبان ساده تر و غیرتخصصی آن در میان مخاطبان آثار آوینی از محبوبیت ویژه ای برخوردار است.

این کتاب مشتمل بر مجموعه مقالاتی از شهید است که در فاصله سال های 1364 تا 1366 در نشریه جهاد به چاپ رسیده است مقالاتی که پس از شهادت ایشان به طور پراکنده توسط انتشارات کانون فرهنگی و هنری ایثارگران و نشر ساقی منتشر شد و امروزه انتشار آن در قالب یک کتاب منسجم با عنوان مبانی توسعه و تمدن غرب در اختیار نشر واحه قرار گرفته است.

کتاب شامل هجده مقاله است که هر یک از این مقالات به نحوی به مسئله توسعه، اقتصاد، تمدن و مباحثی از این دست می پردازند.آوینی در مقدمه کتاب یک پرسش به ظاهر ساده اما اساسی را پیش روی مخاطب می گذارد. او از مخاطب سوال می نماید: چرا ما باید توسعه پیدا کنیم؟ و در پاورقی-به شیوه مألوف خود در مواجهه با کلمات- متذکر می گردد که منظور از توسعه، معنایی است که در تمدن امروز بشر از آن استنباط می گردد.سپس پرسش هایی که به این سوال از سوی جامعه اندیشمندان و متفکران و مسئولان و… داده شده است ذکر و آنالیز می نماید.

او این پاسخ ها را از منظر قرابت با مبانی اسلام مورد واکاوی قرار می دهد. آوینی معتقد است اسلام هرآنچه بشر برای سعادت بدان احتیاج دارد را در خود دارد بنابراین می توان نحوه مواجهه با مسائل روز دنیا را از منابع مهم دینی استخراج کرد تا جامعه در تمام ابعاد خود دینی باشد و از جهت اصلی خود خارج نگردد.

این عقیده او کم و بیش در بیشتر مقالات این مجموعه به چشم می خورد که با استدلال هایی منطقی و دقیق آن ها را ارائه می دهد. استدلال هایی که از تعصب به دور است و سعی در روشنگری ذهن مخاطبان خود دارد.

جمله او در انتهای مقدمه موید همین نکته است: مقصد این است که حقیقتا نظر اسلام را پیدا کنیم، چه در تایید تمدن جدید بشر باشد و چه در رد آن.عنوان فصل اول در معنای توسعه است. آوینی در بسیاری از مقالات این کتاب و همچنین مقالات کتب دیگری که از وی به چاپ رسیده است بسیار تاکید دارد تا مبانی فرهنگ توسعه را تبیین کند، همچنین او در این بخش سعی دارد شرح دهد که نمی توان این معنا از توسعه را با مفهوم تکامل و تعالی در اسلام انطباق داد چرا که یکی مادی و دیگری روحی است و ماده و روح جمع نمی شوند.

آوینی معتقد است شکل تکامل و توسعه ای که غرب در پیش گرفته است تنها تکامل ابعاد و درجات مختلف انسان از صورت های پست تر حیوانی به صورت های تکامل یافته تر است.

از مواردی که در مقالات بعدی کتاب، آوینی به آن اشاره می نماید مصرف گرایی و تاثیر تبلیغات در ترویج این امر در دنیاست. اینکه یک جامعه توسعه یافته که در جهت سرمایه داری حرکت می نماید با ساختن قهرمان و استفاده از آن قهرمانان در تبلیغات، تاثیر به سزایی در شکل دادن جهت زندگی افراد جامعه به سوی مصرف گرایی دارند.

آوینی مصرف گرایی را از پیامدهای توسعه مالی می داند. جوامع توسعه یافته مجبورند برای فروش هرچه بیشتر تولیدات خود، جوامع مختلف را(اعم از درحال توسعه و توسعه نیافته) به مصرف بیشتر ترغیب نمایند و این امر به وسیله تبلیغات مختلف اتفاق می افتد. در نتیجه تبدیل شدن یک جامعه، به جامعه ای مصرف گرا زیر ساخت های فرهنگی جامعه نیز به تدریج دچار استحاله می شوند و این همان فرهنگ توسعه است که تنها در پی تمتع بیشتر از زمین و منابع آن است.

آوینی سعی می نماید مخاطب را متوجه پیامدهای منفی امر توسعه کند. پیامدهایی که در پوسته ای زیبا چون زرق و برق های تکنولوژی و تمدن و پیشرفت و رفاه پیچیده می شوند و بسیار فریبنده تر از آن هستند که بشر آن را پس زند.

آوینی در مقاله ای از این کتاب تحت عنوان بهشت زمینی با اشاراتی به کتاب دنیای قشنگ نو اثر آلدوس هاکسلی نسبت به وضع دنیا در آینده هشدار می دهد. او آینده ای را که بر پایه توسعه صرف مالی و مادی بنا گردد را دنیایی فوق پیشرفته اما تهی از احساسات بشری می داند که بر پایه لذایذ مادی قرار خواهد داشت و عقلانیت در آن جایگاهی ندارد.دنیایی که بشر جز در سایه غریزه معنایی نمی یابد و در منتهی الیه پیشرفت تکنولوژی و علم، حیوانی بیش نخواهد بود. حیوانی ناطق.

ما در تمام مقالات کتاب که تحت عناوین و موضوعات مختلف به مسئله توسعه می پردازند، ادله بیشماری را با اثبات به وسیله منابع دینی و همچنین غربی در راستای نفی توسعه به آن معنا که غرب در پیش گرفته می خوانیم.

آوینی مسائل را علاوه بر نظرگاه دینی از منظر فلسفه، روانشناسی، جامعه شناسی، اقتصاد و … تحلیل می نماید و جامعه در حال توسعه ایران را از پیامدهای منفی این امر مطلع می نماید و در مواردی چند، راه حل ارائه می دهد.

او مخاطب را از آرمان و ادله اعتقادی ای که در پس تقسیم ملل دنیا به دو واژه توسعه یافته و توسعه نیافته نهفته است مطلع می نماید و معیارهای این تقسیم بندی را برمی شمارد و مخاطب را با این پرسش رو به رو می نماید که چرا قدرت هایی که در پشت این تقسیم بندی قرار دارند، معیارهای دیگری را برای این تقسیم بندی در نظر نگرفته اند.

با گذشت سی سال از نگارش مقالات این کتاب، موضوعات آن همچنان جزو مسائل روز جامعه است و جای واکاوی و پژوهش بسیاری در حوزه هریک از موضوعات این مقالات وجود دارد.

کتاب مبانی توسعه و تمدن غرب به دلیل جامعیت موضوعی ای که دارد برای مطالعه عموم افراد جامعه مناسب است و می تواند مخاطب را نسبت به اوضاع دنیا در جهت سرمایه داری مطلع کند. تالیف و مطالعه مقالاتی بیشتر در این حوزه شاید بتواند از میزان شیب تند مصرف گرایی ای که ایران در دهه اخیر به آن دچار شده است بکاهد.

منبع: خبرنامه دانشجویان ایران

banima.ir: قدرت گرفته از سیستم مدیریت محتوای بانیما